nayad jabku waa dareen culus oo saameyn ku yeesha maskaxda ,jidhka ,iyo nolosha guud ee qofka . dhalinyadu oo ah qaybta ugu firfircoon bulshada , mararka qaar waxay la kulmaan culeysyo nololeed oo sabab niyad jab. maqaalkan , waxan si qoto dheer u eegaynaa sababaha dhabta ah ee keea niyad-jabka dhalinyada iyo sida loo maareyn karo si loo helo nolol caafimaad qabto, firfircoon iyo farxad leh.
qaybta 1: waa maxay niyad -jab ?
Niyad -jabku waa xaalad maskaxeed oo qofku dareemo murugo joogto ah ,rajo la ‘aan ,tamar la’aan ‘iyo in uu ka niyad -jabo nolosha guud ahaan. ma aha oo kaliya in qofku dareemo murugo, balse wa xaalad sii soccota oo saameyneysa shaqada , waxbarashada , xiriirka bulshada iyo caafimaadka guud ee qofka .
calaamadaha niyad- jabka :
- murugo aan sabab lahayn oo joogto ah
- xiisaha oo luma
- hurdo la ‘aan ama hurdo badan
- isku kalsooni la’aan
- daal joogto ah
- feker badan oo xun
- go’doon iyo kalinimo
- fakar ku saabsan dhimasho ama is dil
qaybta 2: maxaa sababa niyad -jabka dhalinyarada ?
1. cadaadiska bulshada iyo qoyska
dhalinyarada waxay marayaan marxalada kala guur ah oo nolosha si dhab ah u fahmayaan. marka ay waalidiintu ama bulshada ka filaan wax ka baxsan awoodooda ,waxa dhalin kara cadaadus keena niyad jab tusaale ahaan :
- waalid doonaya in ilmihiisu noqdo dhaqtar halka uu isagu siisaynayo farshaxanka
- qoys ku khasbanya dhalinyada in ay guursadan iyadoon aysan diyaar u ahayn
- bulsho wax ka sheegta qofka haddii uusan la jaamqaadin heerka bulshada
2. Dhibaatooyinka dhaqaale
shaqo la ‘aanta, , lacag la ‘aanta ,ama sabaolnimo wa sabab weyn oo dhalinyada u galiya niyad-jab . marka dhalinyaro aysan awoodin inay buuxiyaan baahidooda aasaasiga ah, waxay dareemaan in aysan wax qiimo ah lahayn .
3. Baraha Bulshada( social media)
inkasta oo ay yihiin aalado algu xiriiriyo ,baraha bulshada waxay dhalinyarada saaraan cadaadis:
- isbarbardhig joogto ah oo u dhexeeya noloshooda iyo sawirrada dadka kale
- dareen ah in noloshoodu ka liidato mida kuwa kale
- caddaalad darro dhanka muuqaalka ah ( body image )
- cyberbullying ama faquuq online ah.
4. jacayl iyo kala tegid
jacaylka dhalinyarada oo xanuun badan ku dhamaada keeni karaa niyad -jab daran . markay dhalinyaro jecel yihiin qof si qoto dheer , kaddibna uu xiriirkaasi burburo , qalbiga iyo maskaxda ayaa dhaawacma
5. xanuunada maskaxda iyo hidde- sidaha
qaar ka mida dhalinyada waxay dhalaan jirrooyinka maskaxda sida niyad -jab . waxaa intaas dheer,xanuuno kale sida PTSD, ADHD ama cilldo kale oo maskaxdeeda ayaa keeni kara niyad -jan haddii aan la daaweyn.
6. Dhibaatada waxbarshada
culayska imtixaanka , guuldarrooyin joogto ah ama dareenka in aadan wax karin waxay sababi karaan niyad- jab .
7. Fakar Xun iyo iska Hadal Hoose oo Tabban ( Nehative self- talk)
marka qofka is yiraahdi, aniga ma fiicni , qofna ima jecla , waa guul daraystay , waxaynsi toos ah u wiiqayaan maskaxdiisa taas oo dhalin kartaa niyad- jab.
qaybta 3 : sidee loo maareeyaa niyad -jabka dhalinyarada?
in la fahmo sababaha niyad -jabka waa tallaabada koowaad. laakiin ka gudbidda xaaladdan waxay u baahan tahay dadaal,faham,iyo taageero.
1. la Hadal Qof Aad Ku Kalsoontahay
Hadalku waa bogsiin . marka aad la hadasho saaxiib, waalid , macalin ama qof aqoon u leh xaaladaada, waxaad dareemeysaa in aadan kaligaa ahayn.
2. Raadi gargaar caafimaad maskaxda
la-talinta dhakhaatiirta cilminafsiga ama la taliyaasha caafimaadka maskaxda waxay gacan weyn ka geysan karaan fahamka xaaladaada iyo helidda xalka ugu habboon. daaweeynta sida TALK THEROPY
(psychotherapy ) ama xitaa daawooyinka ayaa kaalin mug leh ka qaata .
3. Ka fogow Baraha Bulshada Marka Ay dhibaato keeneen
haddii aad dareento in baraha bulshada ay saameeyn taban kuu leeyihiin , jooji isticmaalka muddo kooban.ka bogo nolosha dhabta ah. isu day inaad wakhti la qaadato qoyskaaga ama asxaabtaada .
4. samee jimicsi joogto ah .
jimicsigu wuxuu kiciyaa hormoonada farxadda sida endophins. 20 daqiiqo oo socod ah maalintii waxay la mid tahay daawo dabiici ah oo lagula tacaalo niyad – jabka .
5. samee jadwal noloshaada
qorshee malintaada u samee waqti waxbarasho,nasasho, jimicsi iyo ciyaar. nidaamku wuxuu yareeyaa buuqa iyo niyad jabka .
6. Nafta U Naxariiso
ha is eedeyn mar walba . waa caadi in la khaldamo ama guuldareysto ,naftada u daryeel sidii aad u daryeeli lahayd saaxiib muhiim kuu ah .
7. Ku Dadaal Cibaadada iyo Rumaysnaanta
dadka badan, diinta iyo cibaadada waxay ka helaan nasasho maskaxeed iyo nafis ruuxi ah . ducada ,salada ,iyo xasuusta eebe waxay yarayn kartaa culayska nafsiga ah.
Qaybta 4: doorka Qoyska iyo Bulshada
Qoyska
- waalidiinta waa inay si dhow ula socdaan dhaqanka ilmahooda
- dhegeysi dhab ah oo ilmaha la siiyo wuxuu noqon karaa furaha bogsiin
- waalidiinta waa inay muujiyaan jacayl joogto ah iyo kalsooni
Bulshada
- waxabarashada caafimaadka maskaxda waa in laga saraa manhajka dugsiyada
- maktabadaha ,xarumaha dhalinyada ,iyo masaajidda waa in lagu qabtaa barnaamijyo wacyigekin ah.
- in la joojiyo ceebeynta (stigmatization ) dadka la tacaalaya niyad- jabka.
Gabagabo
niyad -jabka ma aha ceeb. waa xaalad caafimaad oo u baahan in la fahmo ,lala tacaalo, lana xalliyo. dhalinyarada waa tiirka bulshada ,haddii ay niyad-jabaan, bulshada oo dhan ayey dhaawaceysaa. waa masuuliyad wada-jir ah in aan ilaalino ,taageerno , oo aan dhiirrigelino dhalinyarada.
waa muhiim inaad la hadasho qof xirfad leh haddii aad dareemeyso niyad-jab daran .
